ფილმები თავგადასავლების შესახებ

უცნაურია, როგორი ფრთხილი და თავშეკავებული ადამიანი ვარ იმის გათვალისწინებით, როგორ სათავგადასავლო ფილმებზეც გავიზარდე. 90-იანი წლების ყველა ფილმი იყო ვარიაცია ნაცნობ თემაზე: უჩვეულო ლოკაციები, თვალისმომჭრელი პეიზაჟები, დაუვიწყარი მუსიკა თუ ქარიზმატული მსახიობებით და გრანდიოზულად დრამატული სცენებით. დედამიწის ყველა კუთხე-¬კუნჭული რომ მოიარეს, რეჟისორებმა გალაქტიკის დაპყრობა დაიწყეს. სწორედ მაშინ გაჩნდა უამრავი მაღალბიუჯეტიანი თუ დაბალხარისხიანი ფილმი, ტელესერიალი, დოკუმენტური ნამუშევარი უცხოპლანეტელების სტუმრობის, მარსის კოლონიზაციის, მთვარეზე გადაბარგებისა და სხვა თავგადასავლების შესახებ. თუმცა, მე ყოველთვის დედამიწის უჩვეულო ადგილების აღმოჩენა მიტაცებდა და რადგან თავისუფლად გადაადგილების დიდი არჩევანი არ მქონდა, ეკრანი გახდა ტელეპორტაციის ჩემი საყვარელი იარაღი. კინოსკოლაში სწავლის დროს, ზედმეტსახელად „ჩუსტი“ შემარქვეს, იმდენად ინერტული და შინგამოკეტილი ახალგაზრდა ვიყავი. მიუხედავად ამისა, თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ სწორედ მე და ჩემნაირ „მუდოებს“ გვესმის ყველაზე უკეთესად, რას ნიშნავს კარგი მძაფრსიუჟეტიანი, სრულყოფილი სათავგადასავლო ფილმი, რომლის პირველად ნახვა ან მეასედ გამეორება ორგანიზმში ყველაზე მეტი ადრენალინის გამოყოფას იწვევს.

ასეთი ჟანრის ფილმებზე ფიქრისას, პირველი, რა თქმა უნდა, „127 საათი“ გაგახსენდება. მხოლოდ ფილმი არა, ერთი კადრი, ან იქნებ იდეა – იუტას შტატის კანიონებში გაჩხერილი მთავარი პერსონაჟი თავის ხელს მოიკვეთს, რომ კლდის პატიმრობას თავი დააღწიოს და შინ დაბრუნდეს. ჩემი აზრით, ეს გასული ათწლეულის ერთ¬-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი და მნიშვნელოვანი ნამუშევარია, რომელიც სიცოცხლის წყურვილით გავსებს მაყურებელს; როგორც კარგი ფილმი სპორტის შესახებ. უჩვეულო ხომ არ არის, ადამიანებს გვიყვარს წარმატებული ათლეტების ამბების მოსმენა, როგორ მოიშუშებენ ჭრილობებს, გადაიტანენ ჩაგვრას და ბოლოს, აუცილებლად გაიმარჯვებენ. არც ერთი ფილმი სპორტის შესახებ იმგვარი ჰუმანურობით არ გამოირჩევა, როგორც დენი ბოილის „127 საათი“; დენი ბოილი ხომ ის რეჟისორია, რომლის სხვა ფილმშიც, ასტრონავტი მზეს ეფერება. კაცი ასკდება კლდეს! კაცის ცხოვრება, მისი დაბადების დღის წვეულებები, მეგობრები, გულისტკივილები, სინანული – ამ შეხვედრასთან შემზადება იყო მხოლოდ. უზარმაზარი კლდის ლოდი კაცს გამოამწყვდევს და იმ ბუნების ტუსაღად აქცევს, რომელსაც მთელი ცხოვრება ეტრფოდა. თუ ნანახი არ გაქვთ, ბევრს არაფერს გეტყვით, წინ დიდი აღმოჩენა გელოდებათ. და, ვიცი, ფილმის ყურების დროს, გაუთავებლად ჰკითხავთ საკუთარ თავს: ნეტავ, მის ადგილას, მე რას ვიზამდი?!

როგორც წესი, ამგვარ ფილმებს ჩემი სურვილით არასდროს, არასდროს ვარჩევ. დოკუმენტური ფილმები არ მიყვარს. „უფსკრულთან შეხება“ ვიღაცამ ძალით ჩამირთო, ან ტელევიზორში შემხვდა და პულტის მოძებნის თავი არ მქონდა; არ ვიცი, არ მახსოვს. თუმცა, მიხარია, რომ ვნახე; მართალი გითხრათ, სასიამოვნოდ გაოცებული დავრჩი. პირველ რიგში, ფრიად გასართობი სანახავია, წამით არ მოიწყენთ. ჩვენ თვალწინ, ნამდვილი ფაქტები დამზაფრავი სიცხადით გაცოცხლდება: ხან მოქმედებას ვაკვირდებით, ხან ინტერვიუს სავარძლებიდან, როცა ადამიანები იმის ახსნას ცდილობენ, რა მოხდა, ან რას ვუყურეთ. დაუვიწყარია სცენა, რომელშიც მონტაჟური ჭრა ორ მთავარ პერსონაჟს შორის – ჯოსა და საიმონს შორის დახტის. ისეთი დაძაბულობა იქმნება, თითქოს ევერესტზე თავად მიძვრები და თუ ფეხი დაგიცდა, გათავდა, უფსკრულის ხახაში გადაეშვები. ჯო და საიმონი საინტერესო მოსაუბრეები არიან და დამთრგუნველ ამბავს გემრიელად იხსენებენ. მაყურებელს, რომელსაც მთამსვლელობის არაფერი გაეგება, ყველაფერს ადამიანურ ენაზე განუმარტავენ და ყოველთვის ზუსტად გეცოდინებათ, რა გადაწყვეტილებებს იღებენ; ან რატომ. ფილმის ვიზუალური მხარე დიდ ეკრანს მოითხოვს, თუმცა, იმდენად ცოცხალი ამბის მონაწილეები ვხდებით, რთულია, ფილმის შთაბეჭდილებებიდან მარტივად გამოხვიდეთ.

ფილმი მოგვითხრობს რამდენიმე ნამდვილი ამბის შესახებ, როდესაც განსხვავებული ჯგუფები დედამიწის ყველაზე მაღალი მწვერვალის, ევერესტის, დაპყრობას ცდილობდნენ. ფილმში კაცობრიობის ორი გამაოგნებელი ექსპედიცია თითქმის დოკუმენტური სიზუსტით არის აღწერილი. დაუვიწყარ თავგადასავალსა და ბუნებასთან შერკინებულ მთამსვლელებს სიცოცხლისთვის ბრძოლა მოუწევთ. მიუხედავად იმისა, ზედმიწევნით კარგად იცით თუ არა ამბის დასასრული, ფილმის ნახვის ყოველ წუთს იმას ნატრობთ, ნეტავ, ყველაფერი კარგად დასრულდეს! ფილმს ჩინებულ სამსახიობო ანსამბლთან ერთად, დიდებული ვიზუალი და ხმის რიგიც გამოარჩევს; ეს არის ერთ¬-ერთი გამორჩეული ფილმი ექსტრემალურ თავგადასავალზე, რომლის ნახვისას ცრემლს ვერ შეიკავებთ.

ფილმი ალექს ჰონოლდის თავგადასავალს გვიყვება, რომელიც პირველი ადამიანია, ვინც იოსემიტის პარკში დიდებულ, 900-მეტრიან კედელზე – ელ¬–კაპიტანო, თოკებისა და უსაფრთხოების ზომების გარეშე, სრულიად მარტო ავიდა. ეს, უდავოდ, ერთ¬-ერთი ყველაზე გაბედული და დიდებული ამბავია კლდეზე ცოცვის ისტორიაში, ალექს ჰონოლდი ერთ¬-ერთი ყველაზე საინტერესო ადამიანია დედამიწის ზურგზე. თუმცა, ფილმი მხოლოდ მის უჩვეულო ახირებასა და სტრესულ თავგადასავალს კი არ აღწერს, არამედ ადამიანის ღრმა ფსიქოლოგიურ პორტრეტს გვიხატავს. „რატომ უნდა მოგინდეს ასეთი ნაბიჯის გადადგმა?“ _ კითხვა გაუჩნდება მაყურებელს. „ადამიანი შეიძლება ნებისმიერ წამს მოკვდეს“, – გვპასუხობს ალექსი ფილმიდან, თუმცა ამ მარტივი პასუხის მიღმა, რაღაც ძალიან ღრმა და ადამიანურიც ჩანს: სურვილი, შეერკინო სამყაროს, მიიღო დიდებული გამოწვევა და ბუნებაზე გამარჯვება იზეიმო: სწორედ ამ სურვილის ამოხსნას ცდილობდნენ ძველი ბერძნები იკაროსის მითში და თანამედროვე რეჟისორი ვერნერ ჰერცოგი თავის დოკუმენტურ ნამუშევრებში. „თავისუფალი ასვლა“ ბოლო ათწლეულის გამორჩეული და მნიშვნელოვანი დოკუმენტური ფილმია.

ტრაგიკული წარსულის მქონე ქალი ახალი ცხოვრების დაწყებას გადაწყვეტს; მისი სურვილია, ფეხით გაიაროს ათასი მილი და წყნარი ოკეანის ნაპირას, მწვერვალზე ავიდეს. ფილმის რეჟისორი ჟან¬-¬მარკ ვალე ცნობილი სატელევიზიო შოუების – „დიდი პატარა ტყუილები“ და „ბასრი ნივთები“ ავტორია; ამ ნამუშევრების მოყვარულები ფილმშიც იმ ხიბლს აღმოაჩენენ, რომლითაც სერიალები წლის მოვლენად იქცნენ: გლოვის, ტრავმისა და მოგონებების მომხიბვლელი მოზაიკა. ვალე ახლო კადრით აკვირდება ფილმის მთავარ პერსონაჟს, უზადო მონტაჟითა და ხმის რეჟისურის დახმარებით აღწერს, როგორ აწყობს ადამიანის გონება წარსულის ნაკუწებს და რა რთულია უბრალო მოკვდავისთვის ბუნებასთან, ჩვენგან უკონტროლო, მომაკვდინებელ ძალასთან გამკლავება. ეს უჩვეულო და მომნუსხველი სურათია, რომელშიც გარემო და ადამიანის ფსიქოლოგია ერთმანეთს უპირისპირდება, თუმცა უერთმანეთოდ ვერ გაძლებს.

არსებობს სათავგადასავლო ჟანრის კინო „ინდიანა ჯოუნსამდე“ და მას მერე. პერსონაჟი იმდენად ასოცირებულია ამ სტილის ფილმებთან, დარწმუნებული ვარ, თავიდან ბოლომდე თუ არა, ნაწილობრივ ყველა ადამიანს აქვს ნანახი; მისი დაუვიწყარი მუსიკალური თემა მაინც გექნებათ მოსმენილი. ამიტომ, გამიზნულად არ ვახსენებ ცნობილი „ფრენჩაიზის“ პირველ ფილმს, 1981 წელს გამოსულ სურათს „დაკარგული კიდობნის მაძიებელნი“, რადგან ინდიანა ჯოუნსი არა მხოლოდ ამ ფილმის პერსონაჟი, არამედ მითოლოგიაა: მის შესახებ არსებობს ფილმები, რომანები, კომიქსები, კომპიუტერული თამაშები და გასართობი პარკის ატრაქციონები. ინდიანა ჯოუნსი ერთი ჩვეულებრივი არქეოლოგია, რომელიც 30-იან წლებში კოლეჯში ასწავლის. სტივენ სპილბერგმა, ფაქტობრივად, შექმნა თანამედროვე სათავგადასავლო ჟანრი. ამაში დასარწმუნებლად პირველი ფილმის გამხსნელი ეპიზოდის ნახვაც საკმარისია: მაყურებელმა ჯერ არაფერი იცის მთავარი პერსონაჟის შესახებ, მაგრამ რამდენიმე წუთში, ზედმეტი დიალოგის გარეშე დარწმუნდება, ინდიანა ჯოუნსი არა მხოლოდ არქეოლოგია, არამედ სუპერმენი. დაუჯერებელი კინოხატი, რომლის თავგადასავლები არასდროს ძველდება და ყოველი გადამეორების შემდეგ, უკეთესიც ხდება.

და ბოლოს, სრულიად უკუღმართული, სულელური და გასართობი კომედია გიჟურ თავგადასავალზე. ფილმი, გაბუქებულ ექსტრემალურ თავგადასავალზეა, თუმცა მის ბრწყინვალე პეიზაჟებსა და დაძაბულ სიუჟეტზე მეტად, ფილმის ორი მთავარი პერსონაჟის როლის შემსრულებელი, ორი ლეგენდარული კომიკოსი – ემი შუმერი და გოლდი ჰოუნი კაშკაშებს. ამბავი საყვარელი კაცისგან მიტოვებულ 30 წლის ქალზე, რომელიც ზედმეტად ფრთხილსა და წინდახედულ დედას დაითანხმებს ეკვადორში არდადეგების ერთად გატარებაზე. ველურ ბუნებაში გამომწყვდეული ორი სრულიად განსხვავებული ადამიანის ურთიერთობას ჯუნგლების კანონი და თვითგადარჩენის ინსტინქტი გამოცდის. თუმცა, ამ ფილმზე სერიოზულად მსჯელობა შეუძლებელია. ეს არის ყველაზე ქარაფშუტული, სულელური და ამავდროულად უტყუარი პორტრეტი ექსტრემალური დასვენების შესახებ; რომლის გახსენებაც, ერთდროულად, იწვევს სირცხვილისა და დიდი გამარჯვების შეგრძნებას.

. . .

მიხარია, რომ ბოლო წლებში კინომ დაიბრუნა თავისი პირველი და უმთავრესი დანიშნულება: გადაგვისროლოს იმ ადგილებში, სადაც არა ვართ. დარწმუნებული ვარ, ცოტა ხანში, ძალიან ბევრი სათავგადასავლო, მხატვრული თუ დოკუმენტური, საზეიმო თუ ტრაგიკული ფილმის მნახველები გავხდებით. მე განსაკუთრებით ველოდები ერთ ფილმს, რომლის პრემიერაც რამდენიმე თვეში, 2022 წლის მარტში შედგება. „დაკარგული ქალაქი“ (რეჟისორი: აარონ და ადამ ნი იაფფასიანი რომანების „მუდო“ და კარჩაკეტილი ავტორი ქალის შესახებ მოგვითხრობს, რომელიც მოულოდნელად, გიჟურ თავგადასავალში ამოყოფს თავს. სურათის არაჩვეულებრივი სამსახიობო ანსამბლი (სანდრა ბალოკი, ჩენინგ ტატუმი, დენიელ რედკლიფი, ბრეტ პიტი, და სხვ. დაუვიწყარ ამბავს გვპირდება, ბევრი მშვენიერი პეიზაჟით, დაძაბული სცენით, სასიყვარულო ქვაკუთხედებით, ლაღი დიალოგებითა და, რაც მთავარია, მოგზაურობით.