45 000 დამთვალიერებელი მუზეუმს – 10 რამ, რაც გამოფენამ „ბენქსი: ლეგენდის დაბადება“ შეგვახსენა

გამოფენა„ბენქსი: ლეგენდის დაბადება,“ რომლის კურატორი იყო ბენქსის ფოტოგრაფი – სტივ ლაზარიდისი,  ქართული სახვითი ხელოვნების მუზეუმში SOLO-ს და Visa-ს მხარდაჭერით 2023 წლის 18 ოქტომბერს გაიხსნა და 18 თებერვლამდე გაგრძელდა. მუზეუმისთვის ამ გამოფენას საეტაპო მნიშვნელობა ჰქონდა – შოუ მუზეუმის მე-5 დაბადების დღეს მიეძღვნა. დამთვალიერებელმა საქართველოში პირველად ნახა მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გახმაურებული, მისტიკური და ძვირადღირებული არტისტის, ბენქსის ორიგინალები, ასევე სტივ ლაზარიდისის მიერ გადაღებული უნიკალური ფოტომასალა, რომელიც ბენქსის ქუჩებში მუშაობის 12-წლიან ციკლს ასახავს.

გამოფენა კიდევ რამდენიმე მიზანს ემსახურებოდა: საქართველო და თბილისი მოენიშნა მსოფლიო ხელოვნების რუკაზე და მხარი დაეჭირა ადგილობრივი არტისტებისთვის – ბენქსის გვერდით გამოიფინა კურატორის მიერ შერჩეული  5 ქართველი სტრიტარტისტი: გაგოშა, მიშიკო სულაკაური, კოსკა, სემიჩკა და Sick ‘n Tired.  

სტივ ლაზარიდისის თვალით დანახული თბილისური ექსპოზიცია ჰყვებოდა ამბავს სტრიტარტის ძალაზე, რა გავლენა აქვს  ქუჩის ხელოვნებას საზოგადოებაზე, ლეგენდად ქცეულ ბენქსიზე, იმაზე, თუ როგორ იქცა ვანდალი არტისტი საკულტო ფიგურად და ოქსიმორონზე – როგორ მოხვდა სტრიტარტი მუზეუმში. ასევე, რაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, რა ადგილი აქვს ქართულ სტრიტარტს ამ კონტექსტში.

„კედელი არის ძალიან დიდი იარაღი, ასე ყველაზე მტკივნეულად შეგიძლია დაამარცხო ვიღაც.“

                                                                                                        ბენქსი.

ახლა კი კიდევ ერთხელ შეგვიძლია შევაჯამოთ, თუ რატომ არის ბენქსი მსოფლიო მნიშვნელობის მოვლენა:

ვინ არის ბენქსი?

ეს არის თანამედროვე სახელოვნებო სამყაროში ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პასუხგაუცემელი კითხვა დღემდე. ბრიტანელმა გრაფიტის არტისტმა და სოციალურმა აქტივისტმა, რომლის ვინაობა და სახე უცნობია, გასული საუკუნის 90-იანი წლების შემდეგ ხელოვნებაში ყველაზღვარი გაარღვია, შეცვალა შემოქმედებითი სივრცის წესები.

მიუხედავად იმისა, რომ ის დღეს მსოფლიოში ყველაზე ძვირად ღირებული არტისტების ათეულშია და ჟურნალ TIME-ის ყველაზე გავლენიანი ადამიანების სიაშიც მოხვედრილა (2010 წელი), მაინც ბურუსითაა მოცული მთავარი კითხვა: ვინ არის ბენქსი? მის შესახებ ცნობილია მხოლოდ ის, რომ არის ბრისტოლიდან, დაახლოებით – 50 -55 წლის ასაკის კაცი, სახელად რობი. სახელი ბოლო თვეებში ბიბისის რადიოს ძველი, საარქივო ინტერვიუს  ამოტივტივების შემდეგ გაირკვა.

მარკეტინგული ხრიკი თუ თავდაცვა?

ყველას ჰგონია, რომ ბენქსის ანონიმურობა მარკეტინგული ხრიკია, მაგრამ ეს თავიდან სრულიად ბუნებრივად და უნებურად გამოვიდა: ბენქსის საქმიანობა ხომ ვანდალიზმის ენერგეტიკით დაიწყო – ის აკრძალულ სივრცეში, სხვის კერძო საკუთრებაზე ან სახელმწიფო შენობების კედლებზე გამოხატავდა თავის სათქმელს, რომელიც ყოველთვის ყველასთვის  სასიამოვნოდ აღქმადი ან მისაღები არ იყო. მისი აუდიტორია ხალხი იყო, უბრალო ხალხი. თავად კი მისი ნაწილი.

ბენქსის ზედმეტსახელები მსოფლიო მედიაში

21-ე საუკუნის პიკასო.

21-ე საუკუნის ენდი უორჰოლი.

ხელოვნების სამყაროს რობინ ჰუდი.

ადამიანი კედელს მიღმა.  

სიტუაციების გენიოსი.

სტრიტარტის სუპერსტარი.

გრაფიტის მამა.  

ყველაზე დიდი პროვოკატორი და სხვა.

ბენქსი ომების წინააღმდეგ

ბენქსი უფრო მეტად არტისტია თუ პოლიტიკური და სოციალური აქტივისტი, რთული სათქმელია. ის ყოველთვის ჩნდება იქ, სადაც ომია, სადაც ძალადობაა, სადაც კონფლიქტია.

მაგალითად, ერთ-ერთი მისი ყველაზე ცნობილი გამოსახულებაა 2003 წელს იერუსალიმში შექმნილი ბიჭია ყვავილებით, რომელიც ომში ტყვიების ნაცვლად თაიგულს ისვრის. ამ ლეგენდარული სტენსილის სათაურია LOVE IS IN THE AIR (FLOWER THROWER) და, ცხადია, მშვიდობისკენ მოწოდებას გულისხმობს.

ბენქსი ყოველთვის ილაშქრებს ადამიანების სისასტიკის წინააღმდეგ.  პალესტინაში, ღაზას სექტორში, დასავლეთ სანაპიროს ერთ ნანგრევებში მან დიდი კნუტი დახატა. ეს ფოტო ვირუსულად გავრცელდა ინტერნეტში. კნუტიანმა ფოტომ, რომლის ფონზე პალესტინელი ბავშვებიც ჩანან, მიიქცია საზოგადოების დიდი ყურადღება და ბევრმა სწორედ ამ ფორმით გაიგო, იქ რა გარემოა და რას უმკლავდებიან პალესტინელი ბავშვები.  

ბენქსიმ უკრაინაშიც დატოვა კვალი. მაგალითად, 2022 წელს, კიევთან ახლოს, ომის მდგომარეობაში მყოფ ბოროდიანკაში, ნანგრევებზე გამოჩნდა ახალი სტენსილი, რომელზეც ასახულია, როგორ ამარცხებს უკრაინელი პატარა ბიჭი პუტინს ძიუდოში.  

ბენქსის ინსტაგრამი

21-ე საუკუნეში, კარდაშიანების ეპოქაში, ადამიანს, რომელიც არავინ იცის სახეზე, ინსტაგრამზე ბევრად მეტი გამომწერი ჰყავს, (12 მილიონი) ვიდრე, მაგალითად ლუვრის მუზეუმს (5 მილიონი). როდესაც ბენქსი ახალ ნამუშევარს ქმნის, ის ამ ნამუშევრის ფოტოს ტვირთავს ინსტაგრამზე, სწორედ ასე ხდება იდენტიფიცირება, ნამდვილად ეკუთვნის თუ არა კონკრეტული ნამუშევარი მას. 

მარტივი და გენიალური

ბენქსის ტალანტს თანამედროვე სამყაროში შემიძლია შევადარო დემნა გვასალიას ტალანტი, თითქოს ორივეს ხელოვნებაში იკითხება პროვოკაცია და ირონია, როცა ისინი თავიანთ მარტივ, და, ამავე დროს, გენიალურ იდეებს ასე ძვირად ყიდიან. თითქოს ამ ფორმით ორივე ხელოვანი გამოხატავს ირონიას  სნობური სამყაროს მიმართ. არადა დღეს მათი პროვოკაციული შემოქმედება ასე ძვირადღირებული გახდა სწორედ იმ წრეში, ვისკენაც მიმართულია მათი ირონია.

პროვოკატორი ბენქსი

ბენქსი ალბათ თანამედროვე ხელოვნებაში ყველაზე დიდი პროვოკატორია. ეს კარგად გამოჩნდა 2018 წელს, როცა სოტბის აუქციონზე 800 000 ფუნტად გაყიდული ნამუშევარი „გოგონა წითელი ბუშტით“ ჩარჩოდან ჩამოცურდა და განადგურდა. დაჭრილ ნამუშევარს მომენტალურად აეწია ფასი ნახევარი მილიონი ფუნტით.

ბენქსის იდეებს თუ პერფორმანსებს არ აქვს საზღვრები. ის არის ადამიანი, რომელიც გადაცმული იპარებოდა მუზეუმებში და თავის ნამუშევრებს მუზეუმის კედლებზე შედევრების გვერდით კიდებდა.

ბენქსი ყველასია

მისი ხელოვნება მისწვდა ყველა ასაკის, სქესის, აღმსარებლობის, ორიენტაციის თუ სოციალური ფენის ადამიანს. ის ერთ-ერთი მათგანია; თითქოს ყველას სათქმელს ამბობს; ყოველთვის იქ არის, სადაც საჭიროა. მისი ხელოვნება არ არის მხოლოდ მაღალი  ხელოვნების მოყვარული ელიტური წრისთვის, ბენქსი ყველასია, ის სახალხოა.   

ბრისტოლის დამოკიდებულება ბენქსის მიმართ

როდესაც 2009 წელს ბრისტოლის მოსახლეობას ჰკითხეს, მოეშორებინათ თუ არა შენობებიდან ბენქსის ხელოვნება, 97-მა პროცენტმა უარი თქვა ამაზე და სურვილი გამოთქვა, შეენარჩუნებინათ ყველა ქუჩის ნამუშევარი ავთენტურად.

 სტრიტარტი მუზეუმებში

2003-2005 წლებში ბენქსი უკვე მოხვდა 8 მუზეუმში, მათ შორის პარიზის, ლონდონისა და ნიუ-იორკის საგამოფენო სივრცეებში. მას შემდეგ მსოფლიო მასშტაბით ყოველწლიურად იმართება ბენქსის გამოფენები და მათ შორის თბილისში, ქართული სახვითი ხელოვნების მუზეუმში გახსნილი შოუ ბენქსის შესახებ და სტივ ლაზარიდისის მიერ მოყოლილი ამბავი – როგორ დაიბადა ქუჩიდან ლეგენდა, უკვე ჩაიწერა ისტორიაში, როგორც ბენქსის შესახებ შექმნილი ერთ-ერთი საინტერესო და განსხვავებული გამოფენა.

ავტორი: ნინია ახვლედიანი

გახდით SOLO

არ გაჩერდე, გააგრძელე კითხვა