როცა ადამიანები ფინანსურ ტერმინებს მოკრავენ ყურს, ხშირად ფრთხებიან და ჰგონიათ, რომ ეს მათთვის სრულიად გაუგებარი და რთული ენაა. არადა ეს სფერო სულაც არ არის ისეთი საშიში და მოსაწყენი, როგორც ერთი შეხედვით შეიძლება წარმოგედგინოს. მეტიც – როგორც კი საბაზისო ცოდნას მიიღებ, შენ თვალწინ სრულიად ახალი ჰორიზონტი გადაიშლება და უსაზღვრო შესაძლებლობები გაჩნდება.
სწორედ ამიტომ, დასაწყისისთვის წარმოგიდგენთ იმ რამდენიმე ძირითად ფინანსურ ტერმინს, რომლებიც ყველამ უნდა ვიცოდეთ:
აქცია
ფასიანი ქაღალდია, რომელიც მფლობელის ვალდებულებებსა და უფლებებს ადასტურებს სააქციო საზოგადოებაში. აქციების მყიდველი ამ კომპანიის მეწილე ხდება. აქციონერი ფულს აგროვებს დივიდენდით, ანუ კომპანიისგან იღებს წილს, ან აქციების ძვირად გადაყიდვით. არსებობს 2 ტიპის: ჩვეულებრივი და პრივილეგირებული აქციები. ჩვეულებრივი აქციების მფლობელებს შეუძლიათ კომპანიის მართვაში ჩარევა, თუმცა მათ შეიძლება დივიდენდი ვერ მიიღონ. პრივილეგირებული აქციის მფლობელები კი არ ერევიან კომპანიის მართვაში, მაგრამ გარანტირებულად იღებენ დივიდენდს. თუ აქციების შეძენას გადაწყვეტთ, კარგად დაგეგმეთ, რა ტიპის ინვესტიცია გინდათ: ნაკლებრისკიანი და დაბალშემოსავლიანი თუ მეტრისკიანი და მაღალშემოსავლიანი.
ლიკვიდურობა
გვაჩვენებს რამდენად სწრაფად შეუძლია კომპანიას თავისი აქტივების საბაზრო ღირებულებით გაყიდვა. რაც უფრო სწრაფად გაყიდვადია აქტივი, მით მაღალია მისი ლიკვიდურობა და პირიქით, თუ აქტივის გაყიდვა რთულია, მისი ლიკვიდურობა დაბალია. ყველაზე ლიკვიდური აქტივი არის თავად ფული. ლიკვიდურია კომპანიის ფასიანი ქაღალდები, პროდუქტების მარაგები, კომპიუტერები და ა.შ. ნაკლებად ლიკვიდურია შენობა-ნაგებობები და მიწა.
მოგება
სხვაობა პროდუქტის გაყიდვიდან მიღებულ შემოსავალსა და პროდუქტის დამზადების ხარჯებს შორის. არსებობს წმინდა მოგებაც, რომელიც არის კომპანიაში დარჩენილი თანხა გადასახადების გადახდის შემდეგ.
გადასახადი
თანხა, რომლის ბიუჯეტში გადარიცხვა სავალდებულოა. არსებობს პირდაპირი და არაპირდაპირი გადასახადები. არაპირდაპირია გადასახადი, რომელიც პროდუქტის ან სერვისის ფასნამატის სახითაა დადგენილი და მყიდველი იხდის (მაგალითად, დღგ და აქციზი). ხოლო პირდაპირი გადასახადი უშუალოდ შემოსავალზე წესდება (მაგალითად, საშემოსავლო გადასახადი).
ინფლაცია
ქვეყანაში პროდუქტებისა და სერვისების ფასების დონის საერთო ზრდა. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ფულის მსყიდველობითუნარიანობის შემცირება. ანუ, ინფლაციის დროს 1 ლარად იმაზე ნაკლები პროდუქტის ყიდვას შევძლებთ, ვიდრე ინფლაციამდე შევძლებდით.
ლიზინგი
დაფინანსების ფორმაა, რომლის დროსაც სალიზინგო კომპანია მწარმოებლისგან ყიდულობს პროდუქტს და გასცემს მას იჯარით. მეიჯარე იღებს სასურველ აქტივს და ყოველთვიურად იხდის თანხას. თანხის სრულად გადახდის შემდეგ ნივთი, როგორც წესი, სრულად გადადის მეიჯარის საკუთრებაში. მარტივად რომ ვთქვათ, ლიზინგი არის რაიმე აქტივის (მანქანის, კომპიუტერის, დანადგარის) ქირით აღება, ქირის გადახდის შემდეგ კი მისი კუთვნილებაში მიღება.
საკრედიტო ისტორია
ინფორმაცია მსესხებლის მიმდინარე და უკვე გადახდილი ვალდებულებების შესახებ. საკრედიტო ისტორიას ინახავს საკრედიტო საინფორმაციო ბიურო. სანამ სესხის გამცემი ორგანიზაციები, მაგალითად ბანკები, სესხს გასცემენ, მანამდე ამოწმებენ კლიენტის საკრედიტო ისტორიას, ნახულობენ რამდენად პასუხისმგებლობით უდგებოდა მსესხებელი წინა ვალებს, ფარავდა თუ არა მას თავის დროზე და ამის შედეგად იღებენ გადაწყვეტილებას, ასესხონ თუ არა მას დამატებითი თანხა.
ობლიგაციები
ფასიანი სავალო ქაღალდები, რომლებსაც მთავრობა ან კომპანიები გასცემენ. რეალურად, ესაა საბუთი, რომლის საფუძველზეც ემიტენტი, ანუ ობლიგაციის გამომშვები, იღებს სესხს. ობლიგაციაში დადგენილია სესხის დაფარვის ვადა და საპროცენტო განაკვეთი, რომელიც როგორც წესი, უფრო დაბალია, ვიდრე საბანკო სესხის სარგებლის განაკვეთი. ობლიგაციის გამომშვებები უმეტესად არიან მთავრობები.
დეფლაცია
ინფლაციის საწინააღმდეგო მოვლენა – ქვეყანაში პროდუქტებისა და სერვისების ფასების საერთო დონის კლება. დეფლაციის დროს ფულის მსყიდველობითუნარიანობა იზრდება და 1 ლარად მეტი რამის ყიდვა შეგიძლია, ვიდრე დეფლაციამდე შეგეძლო. მსოფლიოში დეფლაცია ინფლაციასთან შედარებით ბევრად იშვიათად გვხვდება.
დემპინგი
არის მოვლენა, როცა მწარმოებელი თავის პროდუქტს ან სერვისს ექსპორტზე უფრო იაფად ყიდის, ვიდრე თავის ქვეყანაში. ან, როდესაც მისი გასაყიდი ფასი თვითღირებულებაზე ნაკლებია. იმის გამო, რომ დემპინგს ხშირად კონკურენტების თავიდან მოსაშორებლად იყენებენ, ბევრ ქვეყანაში აკრძალულია ამ მეთოდის გამოყენება.
ეს ტერმინები საკმარისი არ არის, თუმცა, თუ ჩვენს სხვა ბლოგებსაც მიადევნებთ თვალს, სულ მალე ფინანსისტების დიალოგი უცხო ენად აღარ მოგეჩვენებათ.