ქალაქის შუაგულში, მკვეთრ განათებებსა და ხმაურიან ქუჩებს შორის, ხანდახან თავშესაფარი მოიძებნება, სადაც დრო ჩერდება და სამყაროს მთავარი მოქმედი გმირი მელოდია ხდება. სწორედ ასეთია ჯაზკლუბების სამყარო — იდუმალი, მელოდიური და იმ თავისუფლებით სავსე, რომელსაც მხოლოდ ჯაზი გვჩუქნის. მას შემდეგ, რაც ჯაზკლუბისთვის დამახასიათებელ ატმოსფეროს აღმოაჩენთ და შეიგრძნობთ, მუსიკა ხდება ის ერთადერთი ენა, რომელიც ყველას ესმის: ყოველი ნოტი ახალი ამბის თხრობას იწყებს, მსმენელს კი შემსრულებლის უსიტყვოდ ესმის და იმპროვიზაციის თითოეული წამით ტკბება. სწორედ ამ ჰარმონიულობის მიღმა ცოცხლდება ჯაზკლუბების ისტორია და იმ დროსა და სივრცეში გვაბრუნებს, როდესაც მუსიკაში ჯაზი დიდი ექსპერიმენტი თავადვე იყო.
როგორ ჩნდება პირველი ჯაზკლუბები
პირველი ჯაზკლუბები ჩნდება იქ და მაშინ, როცა ჯაზი დაიბადა — ახალ ორლეანში, მე-20 საუკუნის დასაწყისში. ახალი ორლეანი იმ დროისთვის კულტურათა გადაკვეთის წერტილი იყო, სადაც აფრიკული, ევროპული და ამერიკული მუსიკალური ტრადიციები ერთმანეთს ხვდებოდა. ასეთმა მრავალფეროვნებამ იდეალური ნიადაგი მოამზადა მუსიკალური ექსპერიმენტებისთვის, რომლებმაც მოგვიანებით ჯაზის ეპოქა შექმნა. თუმცა ეს მონეტის მხოლოდ ერთი მხარეა და ჯაზკლუბები არა მხოლოდ მუსიკალური რევოლუციის ნაწილი იყო, არამედ პასუხიც იმ სოციალურ და პოლიტიკურ გამოწვევებზე, რომლებიც ეპოქას თან ახლდა.
მე-20 საუკუნის დასაწყისის ამერიკაში რასობრივი სეგრეგაცია ნორმად იქცა, რაც ჯაზის არათეთრკანიან შემსრულებლებს სცენის მიღმა ტოვებდა. პარალელურად, ჯაზის წინააღმდეგ არაერთი ცრურწმენა ვრცელდებოდა, რის შედეგადაც ჯაზის შესრულება ზოგიერთ საზოგადოებრივ დაწესებულებაში აიკრძალა. ამ გარემოებებს თან დაერთო 1920 წელს აშშ-ში მშრალი კანონის მიღება, რამაც ხელი შეუწყო ისეთი სივრცეების გაჩენას, რომლებშიც ალკოჰოლიც გაიყიდებოდა. სწორედ ასე გაჩნდა პირველი მიწისქვეშა ჯაზკლუბები, რომლებიც არსებული ჩარჩოების გარღვევას ცდილობდა.
ახალი ორლეანის ჯაზკლუბებში, განსაკუთრებით კი სტორივილის უბნის კლუბებსა და ბარებში, მუსიკოსები იმპროვიზაციას უკვე მიმართავდნენ და უნიკალურ მუსიკას ქმნიდნენ, რომელიც თავისუფლებისა და თვითგამოხატვის სიმბოლოდ მალევე იქცა. სწორედ აქ დაუკრეს პირველმა ლეგენდებმა, რომელთა შორისაა ბადი ბოლდენი, ჯელი როლ მორტონი და სიდნი ბეშე. 1917 წლიდან კი, როცა ახალი ორლეანის ჯაზკლუბები დახურეს, ბევრი ჯაზმენი ჩიკაგოში, ნიუ-იორკსა და სხვა დიდ ქალაქებში გადავიდა და ჯაზკლუბების “ოქროს ხანაც” სწორედ მაშინ იწყება. ნიუ-ორკში, განსაკუთრებით ჰარლემში, 1920-30-იან წლებში ჯაზკლუბები ახალი ტიპის კულტურულ ცენტრებად იქცა, სადაც სეგრეგაციის მკაცრი კანონების მიუხედავად, საყვარელ მუსიკას სხვადასხვა რასისა და სოციალური ფენის წარმომადგენელი ჯაზის მოყვარულები ერთად უსმენდნენ.
ცნობილი ჯაზკლუბები
ჯაზკლუბები მუსიკის მოყვარულთა ცხოვრებაში ყოველთვის მნიშვნელოვან ადგილს იკავებდა. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ ჯაზკლუბი არ არის უბრალო სცენა მუსიკოსებისთვის, არამედ სოციალური და კულტურული სივრცეა, სადაც ჯაზის ისტორიას ახალ-ახალი ფურცლები დღემდე ემატება. ცნობილ ჯაზკლუბებს შორის შემდეგ ლეგენდარულ ადგილებს ვხვდებით:
The Village Vanguard (ნიუ-იორკი, აშშ) — 1935 წელს ნიუ-იორკში, გრინვიჩ ვილიჯისისტორიულ უბანში, მაქს გორდონმა The Village Vanguard დააარსა. თავდაპირველად ეს ადგილი პოეზიისა და ფოლკლორის მოყვარულთათვის იყო განკუთვნილი, თუმცა 1957 წლიდან კლუბის სცენა მთლიანად ჯაზს დაეთმო. ეს ნაბიჯი ჯაზის ისტორიაში გარდამტეხი აღმოჩნდა, რადგან The Village Vanguard მალე საკულტო ცენტრად იქცა, სადაც ჯონ კოლტრეინის, ბილ ევანსის, სონი როლინსის და სხვა ცნობილი მუსიკოსების შესრულებით მრავალი ლეგენდარული ცოცხალი ალბომი ჩაიწერა.
Ronnie Scott’s Jazz Club (ლონდონი, ინგლისი) — 1959 წელს ლეგენდარულმა ბრიტანელმა საქსოფონისტმა რონი სკოტმა ლონდონში გახსნა კლუბი, რომელმაც ბრიტანელი და ამერიკელი ჯაზმენები ერთ სივრცეში გააერთიანა. კლუბში მაილსდევისი, სარა ვონი, ოსკარ პიტერსონიდა სხვა ვარსკვლავები ხშირად უკრავდნენ. ამასთანავე, Ronnie Scott’s Jazz Club ერთ-ერთი პირველი ადგილი იყო ლონდონში, სადაც ხშირად ტარდებოდა “ჯემ სეიშენები” — დაუგეგმავი მუსიკალური იმპროვიზაციები, რომლებშიც მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან ჩამოსული მუსიკოსები მონაწილეობდნენ. 1960-იან წლებში Ronnie Scott’s Jazz Club იმდენად პოპულარული იყო, რომ მის შესასვლელთან კილომეტრიანი რიგებიც კი დგებოდა.
Blue Note (ნიუ-იორკი, აშშ) — 1981 წელს დენი ბენსუსანმა ნიუ-იორკში გახსნა კლუბი, რომელიც მალე ყველაზე პრესტიჟულ ჯაზკლუბად იქცა. კლუბის შექმნის მთავარი იდეა და მოტივაცია ის იყო, რომ ჯაზი უფრო ფართო აუდიტორიამდე მიეტანა და ლეგენდარული მუსიკოსებისთვის დასაკრავად საუკეთესო პირობები შეექმნა. დროდადრო Blue Note იმდენად წარმატებული გახდა, რომ დღეს ტოკიოში, მილანში, პეკინში, ჰავანასა და სხვა დიდ ქალაქებში კლუბის ფილიალებია გახსნილი. კლუბის სცენას არაერთხელ უმასპინძლია ისეთი ლეგენდებისთვის, როგორებიცაა ჰერბი ჰენკოკი, ჩიკ კორია, დიზიგილესპი და სხვები.
Le Caveau de la Huchette (პარიზი, საფრანგეთი) — Le Caveau de la Huchette, რომელიც 1949 წელს პარიზში გაიხსნა, ევროპის საკულტო ჯაზკლუბად მალევე იქცა. ასეთი პოპულარობის ერთ-ერთი მიზეზი კლუბის გამორჩეული ადგილმდებარეობაა — Le Caveau de la Huchette შუა საუკუნეების მიწისქვეშა კატაკომბებშია განთავსებული, რაც მისტიკურ და უნიკალურ ატმოსფეროს ქმნის. კლუბში ცოცხალი ჯაზ კონცერტები და ტრადიციული “Swing dance” საღამოები დღემდე იმართება. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ Le Caveau de la Huchette გამოჩნდა ფილმში “La La Land”, რამაც კლუბის პოპულარობა კიდევ უფრო გაზარდა.
ჯაზკლუბის კონცეფცია ადრე და ახლა
როგორც ვხედავთ, ჯაზკლუბები თავიდანვე არა მხოლოდ მუსიკის, არამედ კულტურული ცვლილებებისა და თავისუფლების გამოხატვის სივრცედ ჩამოყალიბდა. აკრძალვები, შეზღუდვები, სოციალური უთანასწორობის გაძლიერება, რასობრივი დისკრიმინაცია და სხვა — აშშ-ის მე-20 საუკუნის დასაწყისის რეალობაა, რომელზეც ერთგვარ რეაქციას ჯაზკლუბების გააქტიურება წარმოადგენდა. თავდაპირველად ჯაზკლუბი იყო სივრცე, სადაც იმპროვიზაცია და მუსიკალური ექსპერიმენტები ერთმანეთს შეერწყა და მუსიკის წესად თავისუფლება იქცა. თავისუფლება, როგორც იდეა, ჯაზკლუბებს სხვა კონტექსტშიც ახალ მნიშვნელობას ანიჭებდა — ეს იყო ადგილი, სადაც რასობრივი თუ სხვა ხელოვნურად შექმნილი ბარიერები ქრებოდა და ჯაზის სიყვარული ყველას ათანასწორებდა.
დღევანდელი ჯაზკლუბებიც აგრძელებს ამ ტრადიციებს: ცოცხალი მუსიკა, იმპროვიზაციული შესრულება, მუსიკალური ექსპერიმენტები, სიმყუდროვე — ჯაზკლუბების უცვლელი ელემენტებია. თუ გასული საუკუნის 20-იანებში ჯაზი მთლიანად სიახლეზე იყო ფოკუსირებული, დღეს ჯაზკლუბების კიდევ ერთი მიზანი კლასიკური და ტრადიციული ჯაზის შენარჩუნებაა. პარალელურად კი იქმნება ახალი მუსიკა და ჯაზკლუბის სცენებზე ყოველ ჯერზე უფრო და უფრო შთამბეჭდავი იმპროვიზაციები გაისმის. თანამედროვე ჯაზკლუბების კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მიზანი ცოცხალი მუსიკის პოპულარიზაციაა. ცოცხალი მუსიკის გამოცდილება ყოველთვის სხვა ხიბლს ატარებდა, ჯაზკლუბი კი დღესაც ის ადგილია, სადაც ცოცხალი შესრულების მოსმენა ყველა მსურველს შეუძლია. ასე რომ, მიუხედავად ეპოქის ცვლილებისა, ჯაზკლუბის მთავარი იდეა კვლავ იგივე რჩება — ეს არის ადგილი, სადაც მუსიკა, იმპროვიზაცია და თავისუფლება ერთმანეთს ერწყმის, შედეგად კი დიდი თავგადასავლებიც იწყება.
ჯაზის მოყვარულთა სივრცე საქართველოში
თუ ჯაზს ცოცხალი შესრულებით გსურთ მოისმინოთ და Jazz Club 1984-ის შესახებ ჯერ არ იცით, ამ ჯაზკლუბს აუცილებლად უნდა ეწვიოთ. ცნობილი მუსიკოსები, ცოცხალი შესრულება, მყუდრო ატმოსფერო, სასიამოვნო სტაფი და ხარისხიანი მომსახურება იმ ყველაფრის მცირე ჩამონათვალია, რაც ჯაზის ქართველ მოყვარულებს Jazz Club 1984-ში განსაკუთრებით იზიდავთ. Jazz Club 1984 თბილისის გულში, რუსთაველის N37-ში, მდებარეობს, ასე რომ, ჯადოსნური მელოდიების სამყაროში მარტივად შეგიძლიათ შეაბიჯოთ. Jazz Club 1984-ში ლაივ პერფომანსებს რეგულარულად შეასრულებენ: ნუცი ნებიერიძე & New York Tbilisi connection, კახა ჯაგაშვილის კვინტეტი, ლუკა თოფურიას კვარტეტი, კემოს კვარტეტი, გიგი ცინცაძის და სხვა ცნობილი ქართველი შემსრულებლები. SOLO MasterCard World elite ბარათით შეძენისას კი 20%-იანი ფასდაკლებით ისარგებლებთ როგორც ღონისძიების ბილეთებზე, ასევე ბარში.