ხელოვნების ნიმუშების კოლექციონერობას საუკუნეების ისტორია აქვს და დიდი ხანია, რაც ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან და საინტერესო საქმიანობად მიიჩნევა. თუ ხელოვნებით ხართ დაინტერესებული, კერძო თუ მუზეუმების კოლექციები თქვენს ყურადღებას აქამდეც მიიპყრობდა. თუმცა კოლექციონერებს ხელოვნების განვითარებაში ხშირად იმაზე დიდი წვლილი შეაქვთ, ვიდრე ეს ერთი შეხედვით ჩანს. როგორია კოლექციების როლი კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებაში, რა საგანმანათლებლო ღირებულება აქვს კოლექციებს, რას უნდა მიაქციონ ყურადღება დამწყებმა კოლექციონერებმა — ამ და სხვა საინტერესო თემების შესახებ ხელოვნებათმცოდნე ქეთევან კინწურაშვილი ვრცლად გვესაუბრა:
ხელოვნების ნიმუშების კოლექციონერობა
“კოლექციონერი ინახავს და უკვე ამით სამსახურს სწევს — უფრთხილდება ხელოვნების ნიმუშს. როდესაც კოლექციონერი თანამედროვე მხატვრის ნამუშევარს იძენს, ის ხელს უწყობს მხატვარს და ზოგჯერ გავლენას მის მომავალზეც ახდენს. შემოქმედ ადამიანებს კი ამგვარი დახმარება ძალიან სჭირდებათ. ზოგადად, კოლექციონერობა ითხოვს ამ საქმის დიდ სიყვარულს, განსაკუთრებულ ინტერესს, დროსა და თავისებურ თავდადებას. მე ვიცნობ კოლექციონერებს, რომლებისთვისაც ეს ცხოვრების მთავარი საქმეა. როდესაც რაიმე ნამუშევარს ეძებენ ან უნდათ მოიპოვონ, მათ საოცარი ჟინი ამოძრავებთ — ხელიდან არ გაუსხლტეთ ის, რაზეც დიდი ხანია, ოცნებობდნენ. ხშირ შემთხვევაში, კოლექციონერები საკმაოდ დატვირთულები არიან, მაგრამ ამ საქმის მიმართ რაღაც განსაკუთრებული დამოკიდებულება აქვთ. ბევრი მათგანი შესანიშნავი მცოდნეა იმის, რის კოლექციასაც აგროვებს, ზოგიერთები კი წიგნებსაც გამოსცემენ, გამოფენებსაც აწყობენ და ლექციებსაც კითხულობენ. კოლექციონერებთან ურთიერთობა ძალიან საინტერესოა. რადგან ზოგჯერ მათთან შეიძლება რაღაც ისეთს წააწყდე ან მოისმინო, რის შესახებ არ იცოდი და ამან გამოფენის მოსაწყობად ან წიგნის დასაწერადაც კი იმპულსი მოგცეს”.
კოლექციების როლი კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებაში
“კერძო კოლექციონერი ინახავს ნივთს, ნაწარმოებს, რომელიც ზოგ შემთხვევაში შეიძლება გამქრალიყო კიდეც. მაგალითად, ძმებმა ზდანევიჩებმა ყოველგვარი ფინანსური ინტერესის გარეშე დაიწყეს ფიროსმანის ნამუშევრების შეგროვება, რადგან ჩათვალეს, რომ მათი დროულად მოძიება აუცილებელი იყო და მიხვდნენ, თუ რა მნიშვნელობის მხატვარს მიაკვლიეს. მათ არა მხოლოდ დაიცვეს, არამედ თავიანთი საქმიანობით ეს კულტურული ღირებულება შექმნეს. თუ საერთაშორისო მასშტაბით ვისაუბრებთ, სოლომონ გუგენჰაიმის კოლექცია შეიძლება გავიხსენოთ. მას მრჩეველი ჰყავდა ჰილა ვონ რებეის სახით, რომელიც მხატვარი იყო და გუგენჰაიმს აბსტრაქტული ნამუშევრების შეძენა ურჩია. 1930 წელს ისინი ვასილი კანდინსკის ეწვივნენ, რის შემდეგაც სოლომონი ძირითადად კანდინსკის ნამუშევრებს ყიდულობდა. ამ კოლექციის განსათავსებლად სოლომონმა სამუზეუმო პროექტი ფრანკ ლოიდ რაიტს დაუკვეთა და ახლა მანჰეტენზე დგას ეს შესანიშნავი ნაგებობა, სადაც კოლექციაც არის წარმოდგენილი და ცვალებადი გამოფენებიც ეწყობა.
ახლა მე გამოსაცემად ვამზადებ მონოგრაფიას ზიგმუნტ ვალიშევსკის შესახებ და ამ წიგნში შევა რამდენიმე ნამუშევარი მხატვრის რვეულიდან, რომელიც კოლექციონერმა არჩილ დარჩიამ პირდაპირი გაგებით, ნაგავში აღმოაჩინა. რვეული ვიღაცამ სახლიდან გამოიტანა და გადააგდო, ხოლო კოლექციონერმა აღმოაჩინა და შეინახა”.
კოლექციების საგანმანათლებლო ღირებულება
“კოლექციონერები ხშირად თანამშრომლობენ ჩვენთან, ხელს გვიწყობენ კვლევაში, საშუალებას გვაძლევენ ვეწვიოთ და გავეცნოთ საჭირო მასალას, გვაძლევენ ნამუშევრების გამოქვეყნების საშუალებას და ასევე, ნამუშევრებს გამოფენებისთვის გვათხოვებენ ხოლმე. ცნობილი ფაქტია, რომ ხშირად მუზეუმებს სწორედ კერძო კოლექციები ედება საფუძვლად. ამას აკეთებენ ადამიანები, რომლებმაც თავიანთი კოლექციების საგანმანათლებლო ღირებულება კარგად იციან. ამ თვალსაზრისით, სამაგალითოა ამერიკის საუნივერსიტეტო მუზეუმების კოლექციები — იელის, ჰარვარდის, რატგერსის უნივერსიტეტების, ამჰერსტის კოლეჯის და მრავალი სხვა. საგანმანათლებლო მოღვაწეობას ეწეოდა მხატვარი და კოლექციონერი ქეთრინ დრაიერი, რომლის ერთ-ერთ მიზანს წარმოადგენდა ამერიკელებისთვის უახლესი ხელოვნება გაეცნო. ის სტუდენტების საერთო საცხოვრებლებს საკუთარი კოლექციის ნიმუშებს დროებით ოთახებში განსათავსებლად აძლევდა ხოლმე, რათა სტუდენტებს ნამუშევრებთან ურთიერთობის საშუალება მისცემოდათ. ცნობილი კოლექციონერის ნორტონ დოდჯის კოლექცია, რომელიც რატგერსის უნივერსიტეტში ინახება, საუკეთესო წყაროა ცივი ომის პერიოდის საბჭოთა (მათ შორის, ქართველი) ნონკონფორმისტი მხატვრების შემოქმედების შესასწავლად, რაც არა მხოლოდ ხელოვნების განხრით არის საინტერესო”.
რატომ ხდებიან კოლექციონერები
“ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში სხვადასხვა სახის ბიძგი განაპირობებს იმას, რომ ადამიანი კოლექციის შეგროვებას იწყებს. კოლექციებიც ხომ მრავალფეროვანია და მართალია, ჩვენ სახვითი ხელოვნების კოლექციაზე ვსაუბრობთ, მაგრამ აქაც დიდი მრავალფეროვნებაა — რომელი პერიოდის, ქვეყნის, მიმართულების ნიმუშებს ან შეიძლება ერთი კონკრეტული მხატვრის ნამუშევრებს აგროვებ, რა გამოძრავებს. პირველ რიგში, ეს ალბათ მაინც განსაკუთრებული დამოკიდებულებაა, რომელიც მომავალ კოლექციონერს იმ ხელოვნების ნიმუშის ან სხვა სახის ნივთების მიმართ უჩნდება, რომელთა შეგროვების სურვილიც უყალიბდება. ეს არის რაღაც განსაკუთრებული მიზიდულობის ძალა, რომელიც ჩნდება ადამიანსა და ობიექტს შორის და ამის ახსნა ძნელია. ეს ძალა ადამიანს უბიძგებს ან მასში აღძრავს სურვილს, რომ ესა თუ ის ნიმუში მოიპოვოს და რადაც უნდა დაუჯდეს, საკუთარი გახადოს. ასეთ ადამიანებს მუდამ გააჩნიათ განსაკუთრებული ინტუიცია და ხედვა”.
გამოწვევები, რომლებიც კოლექციონერობის დაწყებას ახლავს
“კოლექციის შეგროვებისას ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი ორიგინალის და ყალბი ნამუშევრის გარჩევაა. ამისთვის საჭიროა თვალი, რომელსაც ამავე დროს განვითარებაც სჭირდება და ამასთანავე, საჭიროა ცოდნაც. კოლექციონერს შეიძლება შემოკრებილი ჰყავდეს პროფესიონალების წრე (გალერისტები, ხელოვნებათმცოდნეები, ექსპერტები), რომელსაც ენდობა. თუმცა, საბოლოო ჯამში, გადაწყვეტილებას საკუთარ ინტუიციასა და ინტელექტზე დაყრდნობით თავად იღებს და ამისთვის მზად უნდა იყოს. რა თქმა უნდა, ხშირ შემთხვევაში მას აუცილებლად სჭირდება პროფესიული ექსპერტიზის ჩატარება, რაც ჩვენს ქვეყანაში სულ ბოლო ხანებამდე პრაქტიკულად შეუძლებელი იყო. საბედნიეროდ, ახლა შესაბამისი ლაბორატორია გვაქვს.
რაც შეეხება ნამუშევრების ღირებულებას, სხვადასხვა მხატვრის სხვადასხვა ნიმუშის ფასი განსხვავებული შეიძლება იყოს სხვადასხვა დროს და ამას მხოლოდ ობიექტის სიძველე არ განსაზღვრავს. როგორია მოთხოვნა, რამდენად სასურველი ავტორია, არის თუ არა მის შესახებ სათანადო კვლევები, ვის მიერ არის ჩატარებული, რამდენად სანდოა არსებული მონაცემები — ფასზე ეს და სხვა ფაქტორები მოქმედებს. ზოგჯერ შეიძლება მნიშვნელოვანი როლი შესაბამისად ორგანიზებულმა სარეკლამო კამპანიამაც ითამაშოს. არის შემთხვევები, როდესაც ფასი ყველა საჭირო ფაქტორის განსაზღვრით და ჩართვით გამიზნულად იქმნება და მაღლა იწევს. ამასთანავე, გააჩნია თავად კოლექციონერი ნამუშევარს რა მიზნით იძენს. თუ ეს ხდება ინვესტიციისთვის, მას იმის გათვალისწინებაც უწევს, რომ არის პერიოდები, როდესაც ერთი მხატვარი ან რომელიმე მისი ნამუშევარი ან გარკვეული მიმართულება მის შემოქმედებაში უფრო ძვირად ფასობს. შემდეგ ეს სიტუაცია სხვა მხატვრის, პერიოდის ან მიმართულების სასარგებლოდ შეიძლება შეიცვალოს. საუკეთესო შემთხვევაში კოლექციონერი ცდილობს, რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია შეაგროვოს მისთვის საინტერესო ობიექტების შესახებ, საქმის კურსშია, თუ სად რა იყიდება, ვინ რას ფლობს, რა წყაროებია და როგორ შეიძლება კოლექციის გამდიდრება”.
რა უნდა გაითვალისწინოთ, თუ კოლექციონერობას გადაწყვეტთ
“აი, როცა ადამიანი გადაწყვეტს კოლექციონერობას, შემდეგ უკვე მის წინაშე ბევრი ამოცანა დგება, რათა ეს საქმე წარმატებით მართოს. აქაც მრავალფეროვანი სიტუაცია შეიძლება იყოს: ვიღაცას შესაძლებელია მემკვიდრეობით ერგოს კოლექცია, ასევე, ვიღაცას მეტი სახსრები აქვს, სხვას — ნაკლები. ათასგვარი ისტორია არსებობს. მიზანიც შეიძლება განსხვავებული იყოს — ეკლექტიკურ კოლექციას აგროვებს თუ გარკვეული პერიოდის, ან ჟანრის, ან ერთი მხატვრის, ან მიმდინარეობის ნიმუშებს. ყველა შემთხვევაში, კოლექციონერს ესაჭიროება მისი ინტერესის საგანზე რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია მოიპოვოს, წაიკითხოს, ლექციას მოუსმინოს, გალერეებს და მუზეუმებს ეწვიოს, კონტაქტები დაამყაროს და ეძიოს როგორც ცოცხალ გარემოში, ისე ონლაინ. ნამდვილი კოლექციონერები “დასდევენ” თავიანთ სასურველ ობიექტებს და მკვლევრებად, ზოგჯერ კი გამომძიებლებადაც, იქცევიან”.
SOLO Talks-ის ფარგლებში, 10 ოქტომბერს ქეთევან კინწურაშვილი შეხვედრას გამართავს თემაზე “ხელოვნების ნიმუშიდან ფულის ბანკნოტამდე: დავით კაკაბაძე და XX საუკუნე”. ქეთევანი ისაუბრებს დავით კაკაბაძის შემოქმედებაზე, განიხილავს მხატვრის ცნობილ ტილოს “იმერეთი-დედაჩემი” და იმ კოლექციების შესახებაც გვიამბობს, რომლებშიც დავით კაკაბაძის ნამუშევრებია დაცული. შეხვედრაზე დასწრება უფასოა, რეგისტრაციას კი ამ ბმულზე შეძლებთ.