ხარისხიანი განათლება ქვეყნის ეკონომიკური და სოციალური განვითარების საწინდარია. საქართველოს ნათელი მომავლისთვის განათლების ხელშეწყობას კრიტიკული მნიშვნელობა აქვს, ამიტომაც „საქართველოს ბანკი“ განათლების სექტორის მხარდასაჭერად ფინანსურ თუ ადამიანურ რესურსებს არ იშურებს. ტრადიციული საბანკო სერვისებით დახმარების გაწევის გარდა, „საქართველოს ბანკის“ გუნდი სექტორულ კვლევასაც აქტიურად აწარმოებს, რომელიც ინდუსტრიის წარმომადგენლებს საქმიანობის უფრო ეფექტურად დაგეგმვაში, სტრატეგიის განსაზღვრაში და სწორი გადაწყვეტილებების მიღებაში ეხმარება. ამჯერად Galt & Taggart-მა განათლების სექტორთან დაკავშირებით ვრცელი ანალიტიკური ანგარიში მოამზადა, რომელიც არაერთ საინტერესო გარემოებაზე მიუთითებს.
ძირითადი მიგნებები
მონაცემებზე დაკვირვება ცხადყოფს, რომ წლიდან წლამდე საქართველოს განათლების სექტორის შემოსავლები მდგრადად იზრდება. მაგალითად, 2022 წელს ზრდის მაჩვენებელმა 10.5% შეადგინა, ინდუსტრიის საერთო შემოსავალი კი 2 მილიარდ 600 მილიონ ლარს გაუტოლდა. 2010-დან 2022 წლამდე განათლების მიმართულებით სახელმწიფო დანახარჯები ფაქტობრივად გასამმაგდა და მან მთლიანი შიდა პროდუქტის 3.7% შეადგინა.
Galt & Taggart-ის პროგნოზით, საშუალოვადიან პერსპექტივაში, საქართველოში განათლების სექტორი წლიურად საშუალოდ 8-10%-ით გაიზრდება, რაც განპირობებული იქნება საგანმანათლებლო სერვისებზე მოთხოვნის ზრდით და სახელმწიფოს მხრიდან ფინანსური მხარდაჭერის გააქტიურებით. რაც შეეხება უშუალოდ სახელმწიფოს, მისი როლი განათლების სექტორში კოლოსალურია. უფრო კონკრეტულად, 2022 წლის მდგომარეობით, სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გაღებული ხარჯების მოცულობა 2 მილიარდ 300 მილიონ დოლარს შეადგენს, რაც წლიურად 7.4%-ით გაზრდილი მაჩვენებელია.
ზოგადი განათლება
ზოგადი განათლების სექტორის შემოსავალმა გასულ წელს 1 მილიარდ 300 მილიონ ლარს მიაღწია, რაც წლიურად 11.8%-ით გაზრდილი მაჩვენებელია. აქედან საჯარო სექტორის შემოსავალმა 986 მილიონი ლარი შეადგინა, ხოლო კერძო სექტორის მიერ მიღებული შემოსავლის მოცულობა 288 მილიონი იყო.
Galt & Taggart-ის პროგნოზით, 2023-2027 წლებში მოსწავლეთა რაოდენობის მცირე ზრდაა მოსალოდნელი, რაც დემოგრაფიული ტენდენციებითაა განპირობებული.
საინტერესოა, რომ ქვეყანაში სულ 2,302 სკოლაა რეგისტრირებული, მათი 90% კი საჯაროა, დანარჩენი 212 სკოლა – კერძო. ანალიტიკოსების შეფასებით, კერძო სკოლებში ჩარიცხვები წლიურად 11.3%-ით უნდა გაიზარდოს და 2028 წლისათვის მოსწავლეების რაოდენობამ 73.2 ათასს მიაღწიოს, რაც ქვეყანაში გაზრდილი შემოსავლებითა და ურბანიზაციის მაღალი ტემპით იქნება განპირობებული.
მდგრადი ზრდის მიუხედავად, საქართველოში კერძო განათლების სისტემა კვლავ ფრაგმენტულია. ქვეყანაში არსებული სკოლებიდან მხოლოდ 11 კერძო სკოლას ჰყავს 1,000-ზე მეტი მოსწავლე. Galt & Taggart-ის შეფასებით, ზემოხსენებული მოცემულობა შერწყმის (M&A) შესაძლებლობებზე მიუთითებს, ანუ ზოგიერთი კერძო სკოლა უნდა გაერთიანდეს, რაც ბაზარზე უფრო მსხვილი და ძლიერი მოთამაშეების ჩამოყალიბებას შეუწყობს ხელს.
რაც შეეხება სწავლის საფასურს, კერძო სკოლების წლიური მოსაკრებელი 1,000-დან 20,000 ლარის ფარგლებში მერყეობს. სკოლების უმრავლესობაში გადასახადი 2,500 – 5,000 ლარის ფარგლებშია, თუმცა არსებობენ გამონაკლისებიც, მაგალითად, კერძო სკოლების 12%-ში წლიური გადასახადი 10,000 ლარს აჭარბებს.
უმაღლესი განათლება
ზრდის დინამიკა შეინიშნება უმაღლესი განათლების სექტორშიც. 2022 წელს ინდუსტრიის შემოსავალმა 801.8 მილიონი ლარი შეადგინა, რაც წინა წელთან შედარებით 4.5%-ით გაზრდილი მაჩვენებელია.
ანალიტიკოსების შეფასებით, კერძო სექტორის შემოსავლების ზრდა საერთაშორისო სტუდენტების მხრიდან გაზრდილი მოთხოვნითაა განპირობებული. აღსანიშნავია, რომ 2010-2022 წლებში უცხოელი სტუდენტების რაოდენობა 20-ჯერ გაიზარდა. ამჟამად ქვეყანაში დაახლოებით 25 ათასი უცხოელი სტუდენტია რეგისტრირებული, მათი 88% კი ჯანდაცვისა და მედიცინის პროგრამაზეა ჩარიცხული.
კერძო უნივერსიტეტებში სწავლის საფასური 2,250-დან 30,000 ლარის ფარგლებში მერყეობს. უმეტეს შემთხვევაში წლიური გადასახადი 2,500 – 5,000 ლარის დიაპაზონშია. უნდა აღინიშნოს, რომ კერძო უნივერსიტეტების მოგების მარჟა საშუალოდ 30%-ის ფარგლებშია, რაც საკმაოდ მაღალი მაჩვენებელია.
განათლების სექტორის პერსპექტივა
Galt & Taggart-ის შეფასებით, საქართველოში განათლების ინდუსტრია მზარდია. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ანალიტიკოსები წლიურად საშუალოდ 8-10%-იან ზრდას პროგნოზირებენ, რაც საკმაოდ მაღალი მაჩვენებელია.
ინდუსტრიის განვითარების გარდა, „საქართველოს ბანკი“ სხვა, გაცილებით უფრო ამბიციურ მიზანსაც ისახავს, რაც რეგიონში საქართველოს განათლების ჰაბად ჩამოყალიბებას გულისხმობს. ამ მიზნის მისაღწევად „საქართველოს ბანკი“ აქტიურად განაგრძობს უნივერსიტეტების, კოლეჯების, სკოლებისა და სასწავლებლების ხელშეწყობას.
გარდა ამისა, „საქართველოს ბანკი“ განათლების მხარდასაჭერად არაერთი სოციალურ პროექტს ახორციელებს, მათ შორისაა: STEM სკოლა; მულტიფუნქციური განათლების სივრცე „იდეათეკა“; სტიპენდიები წარმატებული სტუდენტებისთვის; საგანმანათლებლო აქტივობები და ა.შ.
ზემოხსენებული პროექტები და აქტივობები მიმართულია იმისაკენ, რომ სექტორი მდგრადად განვითარდეს და ხარისხიანი განათლება საქართველოში უფრო მეტი მოსწავლისა თუ სტუდენტისათვის გახდეს ხელმისაწვდომი.
განათლების სექტორის შესახებ დეტალურ ინფორმაციას გაეცანით Galt & Taggart-ის ანგარიშში.