დაჩი ჩადუნელი სატელევიზიო გადაცემა „წიგნების თაროს“ მეთერთმეტე და მეთორმეტე სასკოლო და ამავდროულად მეცხრე და მეათე სტუდენტური სეზონების მონაწილეა.
ოდესმე თუ გაბრაზებულხარ ავტორზე სიუჟეტის განვითარების გამო?
აგათა კრისტიზე გავბრაზდი, როდესაც „როჯერ ეკროიდის მკვლელობაში“ დამნაშავედ ის აარჩია, ვინც აირჩია. მეტს არ ვიტყვი, რომ ამ შესანიშნავი დეტექტივის მომავალი მკითხველი არ დავასპოილერო.
სანიშნი თუ ფურცლის ჩაკეცვა?
ყოველთვის ვამჯობინებ სანიშნს, რადგან წიგნის მთლიანობის დარღვევა არ მიყვარს. მეტიც, როცა ვინმეს წიგნს ვჩუქნი, შიგნით არაფერს ვაწერ, ფურცელს ვდებ ხოლმე, სადაც სამახსოვრო ტექსტს ვწერ.
საყვარელი თანამედროვე ქართველი ავტორი?
ალბათ, ბესიკ ხარანაული, რადგან ეს ადამიანი იდეალურად ახერხებს ისე წეროს, რომ თან არავის ჰგავდეს და თან, ძალიან ქართული იყოს.
მოთხრობების კრებული თუ რომანი?
ხასიათს და ჟანრს გააჩნია. მაგალითად, მაგიური რეალიზმის ჟანრში მოთხრობების კრებულს ვანიჭებ უპირატესობას, მაგრამ ზოგადად მაინც რომანის მოყვარული უფრო ვარ. ისიც გასათვალისწინებელია, რომ რომანის, განსაკუთრებით კი სქელტანიანი რომანის, დაწყებას კონკრეტული ემოციური მზაობა სჭირდება. არასდროს დამავიწყდება, რამდენ ხანს ვემზადებოდი „ანა კარენინას“ წასაკითხად.
რომელი ქვეყნის ლიტერატურა გიყვარს ყველაზე მეტად და რატომ?
ყველაზე მეტად ქართული ლიტერატურა მიყვარს. რასაკვირველია, ამას თავისი ახსნაც აქვს. პირველი ისაა, რომ მშობლიურ ლიტერატურას უცხოურზე უკეთ ვიცნობ. გარდა ამისა, ის ყველაზე ახლოსაა ჩემთან როგორც მსოფლმხედველური, ისე ემოციური კუთხით. საკუთარი თავიც ყოველთვის ქართველ პერსონაჟად წარმომედგინა.
თაროებზე წიგნებს რა პრინციპით ალაგებ ხოლმე?
სამწუხაროდ, არც წიგნების თარო მაქვს და არც იმდენი წიგნი, რომ დალაგების პრინციპი და კონცეფცია შევიმუშაო, მაგრამ რომ მქონდეს, აუცილებლად მოვიფიქრებდი რამეს. უპრიანი იქნება, ამ კითხვას პასუხი 20-25 წელიწადში გავცე.
შენი აზრით, რომელ ქართულ წიგნს შეუძლია, რომ მთელი მსოფლიო დააინტერესოს ქართული ლიტერატურით?
მსგავს კითხვაზე აქამდეც მიფიქრია და პასუხიც მოვიფიქრე. მიმაჩნია, რომ „იგის“ ყველაზე დიდი პოტენციალი აქვს ამ თვალსაზრისით, რადგან ის იმდენადვეა ქართული, რამდენადაც საერთაშორისო. გასაოცარია, რომ ავტორმა მოახერხა და ყველანაირი ეროვნული კონტექსტის გამოცლის მიუხედავად, ასეთი საინტერესო ნაშრომი შექმნა. სათქმელია ისიც, რომ თუ უცხოელ მთარგმნელებს სერიოზული ჯაფის ჩადება მოუწევთ, რომ ის ენდემური ენობრივი მახასიათებლები შეუნარჩუნონ „იგის“. სხვა მხრივ, ამ მოთხრობას ყველაფერი აქვს იმისათვის, რომ მსოფლიო დააინტერესოს.
სასკოლო პროგრამაში რომელ წიგნს შეიტანდი აუცილებელ საკითხავად, რომელიც ახლა არ ისწავლება?
ქართული ენისა და ლიტერატურის პროგრამა, როგორც მახსოვს, საერთოდ არ ეხმიანება 2000-იან წლების პერიპეტიებს. მეტიც, 90-იან წლებიც მხოლოდ ერთი ნაწარმოებითაა წარმოდგენილი (ნ, შატაიძის „მოგზაურობა ყარაბაღში“). ფაქტობრივად, უკანასკნელი ლიტერატურული „აფდეითი“ 90-იანი წლების დასაწყისში მოხდა, ამიტომ პროგრამა არ ფარავს უახლესი საქართველოს ბოლო 30 წელს. შესაბამისად, აუცილებელ საკითხავად დავამატებდი აკა მორჩილაძის რომანს „მოგზაურობა ყარაბაღში“. დანარჩენზე დარგის ექსპერტებმა იზრუნონ.
რომელმა წიგნმა იქონია შენი მსოფლმხედველობის განვითარებაზე ყველაზე დიდი გავლენა?
ბუნებრივია, რომ ყოველი წაკითხული წიგნიდან რაღაცას იტოვებს მკითხველი. ჩემთვის გარდამტეხი აღმოჩნდა „ალუდა ქეთელაური“. თან ისე დაემთხვა, რომ ეს პოემა 14-15 წლის ასაკში წავიკითხე, მაშინ, როდესაც გარდატეხის ასაკისათვის დამახასიათებელი ექსპრესიულობისა და ურჩობის პიკში ვიყავი. ამ ნაწარმოებმა კი კარდინალურად შემცვალა და ერთმნიშვნელოვნად გამომაცდევინა, რომ შეიძლება მეც და „თემსაც“ ერთდროულად გვქონდეს საკუთარი სიმართლე. ამ ნამუშევარმა დამაფიქრა და მასწავლა მხოლოდ ადამიანისათვის დამახასიათებელი განცდა – თანაგრძნობა.
შენი აზრით, რომელი ეკრანიზაციაა ისეთი კარგი, რომ ლიტერატურულ პირველ წყაროს არაფრით არ ჩამოუვარდება?
ასეთი ორი მახსენდება. პირველი არის რეზო გაბრიაძის „უცხო ჩიტი“ და მასზე გადაღებული „შერეკილები“, ხოლო მეორე – მარიო პიუზოს „ნათლია“ და ფრენსის ფორდ კოპოლას ბრწყინვალე ეკრანიზაცია. ორივე შემთხვევაში ლიტერატურული პირველწყაროს ავტორები იყვნენ სცენარისტებიც, რამაც, ჩემი აზრით, განსაზღვრა კიდეც ამ ფილმების ხარისხი. პიუზოსაც და გაბრიაძესაც მჭიდრო კავშირი ჰქონდათ ფილმებთან და გასაგებია, რომ მათეული და რეჟისორისეული ხედვა ისე შეერწყა ერთმანეთს, რომ მოგვცა თითოეულ შემთხვევაში წიგნზე არანაკლები ხარისხს ეკრანიზაციები.